De eerste helft van januari is al zo deprimerend, en dan ook nog al die kerstbomen die op de stoep liggen. Zelden word je zo geconfronteerd met onze wegwerpcultuur: naar schatting tegen de 3 miljoen bomen worden er door Nederlanders na kerst bij het vuil gekwakt. We zetten op een rij hoe schadelijk kerstbomen zijn, wat duurzame opties zijn en wat goede alternatieven zijn.
Hoe schadelijk is een kerstboom?
Schade gemeten in CO2 (zó 2019)
De Vereniging Nederlandse Kerstbomen Kwekers noemt CO2 opname als positief feit van de kerstbomenkweek: 'Opname Broeikasgas CO2: 13,6 ton per jaar'. Hoeveel er weer uitgestoten wordt bij het rooien en verplaatsen van die kerstbomen, dat staat er dan weer niet.
Gelukkig valt de CO2-schade van een kerstboom beste mee. Milieu Centraal stelt dat de klimaatimpact van een kerstboom (productie, transport en wegdoen) gelijk staat aan 25 kilometer autorijden.
Je kan dus beter achterop de fiets een kerstboom uit de lokale winkelstraat mee naar huis slepen, dan dat je 30 kilometer gaat rijden om een adoptiekerstboom te halen en weer terug te brengen.
Maar schade alleen meten in CO2, da's wel erg 2019.... Hoe zit dat met landgebruik? Met pesticide? Met bodemdegradatie? Met biodiversiteit?
Schade aan biodiversiteit
Klimaatschade alleen berekenen in CO2, dat is veel te simplistisch, stelt hoogleraar natuur- en bosbehoud Esther Turnhout in dit prachtige interview. Turnhout werkte ook mee aan het belangrijke IPBES-rapport waarin een grote groep wetenschappers de noodklok luidde over het verlies van biodiversiteit en massa-uitsterving. Door alleen naar CO2 compensaties te kijken, doen we alsof we de natuur kunnen redden door wat bomen te planten, maar bomen alleen maken nog geen duurzaam ecosysteem met een rijke biodiversiteit.
De grootste oorzaak van het rappe verlies van biodiversiteit is landgebruik. Met als grootste boosdoeners industriële landbouw door grootschalige monocultuur en het gebruik van pesticiden, en verstedelijking. De ruimte die we tot onze beschikking hebben zouden we heel anders moeten gebruiken, willen we de aarde ook voor onszelf leefbaar houden.
In het geval van kerstbomen moeten we ons gaan beseffen: een hectare kerstbomen leggen misschien wel CO2 vast, voor even, die hectare blijft een industriegebied dat schadelijk is voor biodiversiteit. En al die adoptiebossen zijn al beter, maar waar blijven alle spinnen, torren, vogels en ander gespuis in de tijd dat de bomen bij mensen thuis staan? In Amerika blijkt er zelfs af en toe nog een uil in de kerstboom te zitten, bij mensen thuis.
Ook De Vereniging Nederlandse Kerstbomen Kwekers roemt de kerstbomenkweek om het creëren van leefgebied voor vogels, insecten en zoogdieren. Hoewel er door veel kwekers pesticiden worden gebruikt om de bomen zo prachtig te maken, maar daarover later meer.
De Universiteit in het Noorse Bergen becijferde dat er tot wel 25.000 insecten in een kerstboom met kluit leven. Wat gebeurt er met als die wezens als ze plots bij iemand binnen staan?
Op hoeveel oppervlakte staan die kerstbomen dan?
Volgens dit artikel in Trouw staan er 5.000 kerstbomen te groeien per hectare. Ze staan daar 7 tot 9 jaar om groot genoeg te groeien voor de verkoop. Uitgaande van de verwachte verkoop van 2,7 miljoen kerstbomen in Nederland dit jaar en een groeitijd van 7 jaar, betekent dat voor de productie van Nederlandse kerstbomen 3780 hectare nodig is. Dat is 37,8 km2.
Dat is ongeveer 80,5 Vondelparken of 52,5 Eftelings.
Op die oppervlakte wordt tijdens de groei van de bomen behoorlijk wat CO2 opgeslagen, maar van een bijdrage aan biodiversiteit is nauwelijks sprake omdat het monocultuur betreft waarin ook nog regelmatig wordt geoogst waardoor het leven dat erin ontstaat ontwricht wordt.
Sterker nog, dat is een gigantisch gebied aan 'dode akkers'.
Bestrijdingsmiddelen: een chemisch pakketje in je huis
Uiteraard worden er ook nogal wat bestrijdingsmiddelen gebruikt bij de kweek van de kerstbomen. Die moeten immers zowel perfect zijn als goedkoop. In Radar legt boswachter André Donker uit hoe desastreus de kerstbomenkweek is voor biodiversiteit.
Helaas worden de meeste, miljoenen, kerstbomen geteeld met heel veel bestrijdingsmiddelen. Dan heb je een dode bodem. (...) Ik zie dit als dode akkers, daar staat echt een wegwerpartikel op. Het effect van zoveel gifgebruik in bomenteelt en in de landbouw is dat boerenlandvogels verdwijnen, zoogdieren verdwijnen...
Insecten overleven er ook slecht. "Als je een boom koopt van een jaar of 7, dan is er dus 7 jaar bestrijdingsmiddelen op gegaan," zegt Donker. "Dan staat 'ie vier weken bij jou en daarna gooi je 'm bij het grofvuil. Nou, dat is een zware belasting voor het milieu."
Is een kunstboom beter?
De New York Times schreef dat een kunstboom wel 20 jaar moet staan voor 'ie duurzamer is dan een levende kerstboom. MilieuCentraal stelt dat een kunstkerstboom in 5 à 10 jaar al duurzamer is. Dus als je hiervoor kiest: kies dan eentje van hele goede kwaliteit, of koop er een tweedehands.
De duurzame oplossing: een alternatieve kerstboom!
De kerstplant
Versier een grote kamerplant als kerstboom (onze favoriet!). Check ons inspiratieblog vol foto's van hoe anderen hun kerstplanten versierden.
Het duurzaamste is natuurlijk een kamerplant die je al hebt versieren. Maar een nieuwe kamerplant kopen is nog altijd een stuk duurzamer dan een kerstboom. Deze plant gaat, als het goed is, namelijk wel jaren en jaren mee.
In dit blog tippen we de vier mooiste kerstplanten. 
DIY kerstboom
Ik koop lekker toch een levende wegwerpkerstboom. Tips?
We snappen het echt hoor, als je het niet laten kan.
- Adopteer een biologische boom via BeterBoompje!
- Maak zo min mogelijk autokilometers om 'm bij je huis te krijgen.
- Moet je nog lichtjes kopen? Koop dan Led-verlichting. Scheelt een boel energie.
- Koop niet elk jaar nieuwe versiering, gebruik gewoon je oude versiering. Of kijk bij de Kringloop, daar vind je vaak dozen vol heerlijke kerstkitch.
- Stook de boom niet zelf in de open lucht op maar laat 'm door je gemeente verbranden. Dat scheelt luchtvervuiling en afhankelijk van de oven waar 'ie in verdwijnt wordt er energie en/of warmte van gemaakt.
Fijne gifvrije kerst gewenst!
